Biodata Syeikh Idris al-Marbawi

Nama sebenarnya ialah Mohd Idris bin ‘Abdul Rauf al-Marbawi dan digelar Idris al-Marbawi kerana al-Marbawi itu sempena menggunakan nama keturunannya. Allahyarham Syeikh Mohd Idris bin ‘Abdul Rauf al-Marbawi adalah seorang ulama besar yang tidak asing lagi. Kemasyhurannya bukan sahaja di Nusantara malah di Mesir dan Mekah terutamanya dalam bidang bahasa Arab, hadis, tafsir, fekah dan sebagainya.

Syeikh Mohd Idris al-Marbawi dilahirkan pada 28 Zulkaedah 1313 Hijrah bersamaan 1893 Masihi di Makkah al-Mukarramah. Ketika berusia 10 tahun, beliau mampu menghafaz sebanyak 10 juzuk al-Quran di samping beberapa buah kitab lain. Pada tahun 1333 Hijrah / 1913 Masihi beliau pulang ke tanahair bersama keluarganya. Sekembalinya ke tanahair, Allahyarham Syeikh Mohd Idris al-Marbawi mendapat pendidikan pertama di Sekolah Melayu Lubuk Merbau, Perak. Seterusnya, beliau melanjutkan pengajian di beberapa buah sekolah pondok seperti Sekolah Pondok Syeikh Wan Muhammad di Bukit Chandan, Kuala Kangsar, Pondok Tuan Hussain al-Mas’udi di Kedah, Pondok Syeikh Ahmad Fatani di Bukit Mertajam dan Pondok Tok Kenali di Kelantan. Setelah menamatkan pengajian, Syeikh Mohd Idris al-Marbawi bertugas sebagai guru agama di Perak.

Pada tahun 1924, beliau telah melanjutkan pelajaran di Universiti al-Azhar Mesir dan berjaya mendapat Ijazah ‘Aliyah. Semasa berada di Mesir, satu kesedaran mengenai pendidikan anak bangsanya di Tanah Melayu mula tumbuh dalam dirinya. Ketika itulah beliau mula menyusun kamus Arab/Melayu atau lebih dikenali sebagai Kamus Idris al-Marbawi yang diterbitkan pada tahun 1937. Sehingga sekarang kamus itu sudah diulang cetak tidak kurang daripada 24 kali. Maka bermula dari sinilah beliau terus menerokai bidang penulisan yang lebih mencabar. Antara hasil karya beliau ialah kitab Bahrul Mazi yang membicarakan 8200 permasalahan agama dan hal ehwal dunia akhirat. Syeikh Mohd Idris al-Marbawi juga telah menghasilkan beberapa kitab tafsir al-Quran dalam Bahasa Melayu. Antaranya ialah Tafsir Quran Marbawi, Tafsir Quran Nurul-Yaqin dan Tafsir Surah Yasin juga beberapa karya yang lain yang bertajuk Bulughul Maram, Mu’jam al-Ka’inat, Jami’ul Ulum, Usul al-Islam, Nizamul Hayah, dan banyak lagi.

Segala kitab yang ditulis oleh Syeikh Idris al-Marbawi itu memperkayakan khazanah Islam di Nusantara yang tidak ternilai harganya dan memberi pendedahan intelektual masyarakat Islam. Atas sumbangan dan jasanya yang besar dalam bidang keagamaan dan persuratan, maka pada 5 Julai 1980 Allahyarham Syeikh Idris al-Marbawi telah dianugerahkan Ijazah Kehormat Doktor Persuratan oleh Universiti Kebangsaan Malaysia. Anugerah berkenaan dikurniakan oleh Canselor Universiti Kebangsaan Malaysia, iaitu Tunku Ja’afar Ibni al-Marhum Tuanku Abdul Rahman sempena konvokesyennya. Pada ketika itu, beliau berusia 86 tahun dan dicatatkan sebagai ulama yang sudah menghasilkan 21 buah karya Islam pelbagai aspek.

Manakala pada tahun 1987 bersamaan 1 Muharram 1408H, beliau ditabalkan sebagai Tokoh Maal Hijrah Kebangsaan yang pertama berdasarkan sumbangan serta pengetahuan yang tinggi terhadap Islam di Nusantara, khususnya di Malaysia. Syeikh Mohd Idris al-Marbawi turut menerima hadiah wang tunai berjumlah RM 40,000 serta sebuah pingat dan sijil. Hadiah itu telah disampaikan oleh Perdana Menteri Datuk Seri Dr. Mahathir Mohammad dalam satu upacara majlis sambutan Maal Hijrah di depan kira-kira 3000 orang para hadirin, termasuklah duta-duta dari negara Islam di Pusat Islam Kuala Lumpur. Ketika menerima anugerah itu tokoh Maal Hijrah itu berumur 95 tahun.

Beliau meninggal dunia tidak lama selepas menerima anugerah Tokoh Maal Hijrah. Allahyarham telah meninggalkan seorang anak, tiga cucu dan lima cicit. Jenazah beliau dikebumikan di tanah perkuburan orang-orang Islam di Kampung Lubuk Merbau iaitu bersebelahan dengan pusara isteri pertamanya Hajjah Khadijah bt. Mohd Edham. Namun pemergian beliau masih dikenang hingga kini, dan namanya sentiasa disebut oleh masyarakat Islam kini sama ada muda ataupun golongan tua. Ini kerana sumbangan yang besar dan terpenting yang disumbangkan oleh beliau yang mana telah menghasilkan Kamus al-Marbawi. Kamus ini terus dikenang dan digunakan oleh para pelajar dalam apa jua bentuk pengajian sama ada peringkat rendah mahupun tinggi dan dapat dilihat sehingga kini.

Dipetik daripada buku:

Budaya dan Pemikiran Islam, Mesir-Malaysia

Tajuk: Metodologi al-Marbawi dalam bidang tafsir al-Quran: Kajian terhadap kitab tafsir al-Marbawi juzuk alif lam mim

Ditulis oleh: Jawiah Dakir, Mazlan Ibrahim & Mohd Najib Abd. Kadir